آموزش معماری در جهان از کجا شروع شد؟
باهاوس نام یک مکتب معماری است که از نام مدرسه هنر و معماری باهاوس در آلمان گرفته شده است. این مدرسه معماری که از سال ???? تا ???? فعالیت می کرده است، پیشگام مدرنیسم در معماری بود و دستاوردهای آن هنوز نیز در رشته های هنر و معماری به دانشجویان تدریس می شود. ساختمان و کارگاه های این مدرسه در دو شهر دسائو و وایمار آلمان از سال ???? در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
مدرسه معماری باهاوس که در زبان آلمانی به معنی «خانه معماری» است، در دوران فعالیت چهارده ساله خود در آلمان، در سه شهر مختلف و تحت نظر سه آرشیتکت بزرگ که مدیریت باهاوس را نیز بر عهده داشته اند، فعالیت کرده است. این مدرسه ابتدا از سال ???? تا ???? در شهر وایمار، سپس از سال ???? تا ???? در دسائو و بالاخره از سال ???? تا ????، یعنی زمانی که این مدرسه به دستور حکومت نازی آلمان تعطیل شد، در برلین فعالیت می کرد. مدیریت این مدرسه نیز به ترتیب بر عهده والتر گروپیوس (???? تا ????)، هانیس مه یر (???? تا ????) و میس وان دروهه (???? تا ????) بود.
باهاوس در سال ???? توسط والتر گروپیوس در شهر سنتی و قدیمی وایمار تأسیس شد. هدف اولیه از تأسیس مدرسه باهاوس، ایجاد مکانی بود که ترکیبی از مدارس معماری، صنایع دستی (چون نجاری، آهنگری و…) و آکادمی هنری بود.
گروپیوس اعتقاد داشت که با پایان جنگ جهانی اول، دوره جدیدی از تاریخ آغاز شده است و قصد داشت در مدرسه باهاوس، سبک معماری جدیدی را که بازتابی از این دوران باشد، به وجود بیاورد. به اعتقاد گروپیوس، این سبک معماری که می شد اصول آن را به تمام کالاهای مصرفی تعمیم داد، باید ارزان، کارکردگرا و سازگار با تولید انبوه می بود. گروپیوس برای دستیابی به این هدف، می خواست هنرمندان و صنعت گران را با هم متحد کند تا به محصولی کارکردی و قابل استفاده، و در عین حال با ارزش از لحاظ هنری، دست یابد. این ایده در بیانیه افتتاحیه مدرسه باهاوس به خوبی مشخص است: «ما در پی آنیم که جامعه تازه ای از هنرمندان پدید آوریم تا در میان آن ها دیگر تعصب حرفه ای که اکنون چون دیواری بلند هنرمندان و صنعتگران را از هم جدا می سازد، وجود نداشته باشد.»
برنامه ریزان مدرسه باهاوس هنرهای زیبا را از صنایع دستی کاربردی ممتاز و متفاوت نمی دانستند و بر این باور بودند که هنر و معماری مدرن باید پاسخگوی نیازها و اقتضائات جامعه صنعتی مدرن باشد و طراحی خوب باید از عهده آزمون های زیباشناختی و مهندسی برآید. ویژگی عمده سبک باهاوس تکیه هر چه بیشتر بر کارکردگرایی، بهره گیری بهینه از خواص مواد و مصالح صنعتی، احتراز از تزئینات تجملی در نمای ساختمان ها و فرآورده های صنعتی بود. دستیابی به نوعی هماهنگی بین ضرورت های کارکردی و کیفیت زیباشناختی، خوش ساختی و خوش ترکیبی محصولات صنعتی از دیگر اهداف موسسان مدرسه باهاوس بود.
استادان باهاوس بر روی بام باهاوس در دسائو
استادان باهاوس به شاگردان خود یاد می دادند که همه چیز را بر مبنای نیازها طراحی کنند و از هیچ عنصری که فاقد کارکرد باشد و تنها جنبه زیباشناسانه داشته باشد استفاده نکنند. در مدرسه باهاوس تاریخ معماری جایی میان دروس دانشجویان نداشتند، چرا که در باهاوس قرار بود همه چیز بر مبنای اصول اولیه معماری و بدون توجه به آثار گذشتگان ساخته شود.
باهاوس در ابتدا برای تأمین بودجه خود به سوبسیدی که از جمهوری وایمار می گرفت وابسته بود. اما بعد از ایجاد تغییراتی در حکومت محلی وایمار، این مدرسه در سال ???? به شهر دسائو که بافت صنعتی و شهری بیشتری داشت و با ایده های مدرن مدرسه ی باهاوس هم خوان بود، منتقل شد. پس از انتقال مدرسه باهاوس به دسائو، بخش طراحی صنعتی این مدرسه که مشکل کمتری با حکومت محافظه کار محلی داشتند، در وایمار باقی ماندند. مدرسه طراحی صنعتی باهاوس بعدها نام خود را به دانشکده فنی معماری و مهندسی عمران تغییر داد و از سال ???? به بعد نیز به نام دانشکده باهاوس آلمان خوانده می شود.
در سال ???? سبک باهاوس و آثار آرشیتکت های مشهور آن نمایشگاه معماری اشتوتگارت را که با موضوع خانه سازی برگزار می شد، به شدت تحت تأثیر خود قرار داد. پس از گروپیوس، مدیریت باهاوس را هانس مه یر و سپس میز وان دروهه به عهده گرفتند. با قدرت رسیدن رژیم نازی ها در آلمان و افزایش فشار سیاسی بر این مدرسه، باهاوس در سال ???? تعطیل شد. حزب نازی و دیگر گروه های فاشیستی آلمان از ابتدا با فعالیت مدرسه باهاوس مخالف بودند و آن را سنگر کمونیسم می دانستند. نویسندگان نازی چون ویلهلم فریک و آلفرد روزنبرگ نیز در نوشته هاشان باهاوس را «غیرآلمانی» می نامیدند و سبک مدرن آن را به باد انتقاد می گرفتند. در واقع باهاوس یکی از مظاهر «هنر منحط» بود که هیتلر و حزب نازی آلمان کمر به نابودی آن بسته بودند.
از جمله مهم ترین ساختمان ها و آثاری که در طول فعالیت مدرسه باهاوس عمدتاً به دست استادان و مدیران مدرسه ساخته شد می توان به عمارت سامرفیلد و خانه اوته در برلین، خانه اوئرباخ در یانا و برج تریبیون در شیکاگو (که مدرسه باهاوس پس از برنده شدن در یک مسابقه بین المللی طراحی آن را بر عهده گرفت) اشاره کرد. اما مهم ترین بنایی که سبک معماری باهاوس در این دوره در آن متجلی شده است، ساختمان خود مدرسه در دسائو است که توسط والتر گروپیوس، مدیر وقت باهاوس، طراحی شده است.
پس از به قدرت رسیدن نازی ها و تعطیلی مدرسه باهاوس، مدیران و استادان مدرسه که همه از معماران طراز اول آن زمان بودند، به کشورهای مختلف در اروپای غربی، آمریکا و همچنین اسرائیل مهاجرت کردند. همچنین شماری از معماران باهاوس که به شیکاگو رفته بودند، باهاوس جدید را در این شهر تأسیس کردند و به تربیت معماران جوان ادامه دادند.
این مسئله کمک قابل توجهی به ترویج سبک معماری باهاوس در سراسر جهان کرد و آن را به گفتمان مسلط در معماری و طراحی صنعتی مدرن تبدیل کرد، چنان که این مکتب هنری امروز نیز همچنان نفوذ جهانی خود را حفظ کرده است.
برگرفته شده از سایت : http://abbas-valadi.persianblog.ir
|
|||
|
|||
|
بعد از مسجد ، مهمترین بنای عمومی از ساختمانهای درون شهری مدرسه است.
در اینجا فقط به ذکر اصول آن و اندامهای اصلی مدرسه می پردازیم و در پایان به بررسی دو یا سه نمونه آن خواهیم پرداخت . فضاهای آموزشی در ایران در واقع سه نوع بوده است :
1- مکتب خانه : مکان خاصی نداشته است و معمولاً در خانه و بالا خانه، سرکوچه یا در خانه ملا بوده و مقدمات الفبا ، قرآن و خواندن را در آن فرا می گرفتند.
2- مدرسه : در دو سطح بوده است . یکی سطح مقدمات شمال صروف و نحو ، ادبیات فارسی ، علوم فقهی که در واقع این مقطع حکم مدرسه متوسطه را داشته است.
دوم درس خارج : در بعضی قسمتهای بنای مدرسه برای درس خارج یا درس تخصصی مکانی در نظر گرفته شده است . درس خارج منحصر به مباحث مذهبی نبوده و درسهایی مثل ریاضیات ، موسیقی و ... نیز در آنجا تدریس می شده است . افرادی مثل بوعلی ، زکریای رازی و صدها دانشمند بزرگ اسلامی که در آنجا به تحصیل می پرداختند فضاهای مختلفی داشته است . طلبه ها با مبلغ کمی که در اختیار مدارس قرار می گرفته ، زندگی مختصری داشته اند و این خیلی خوب بوده و باعث می شده است تا کوشا و زحمتکش شوند و رنج مردم کم در آمد را بفهمند . به آنها معمولاً حجره ای کوچک می داده اند که خود آپارتمان یک نفره کاملی بوده است .
داخل مدرسه حیاطی سر سبز با حجره ها و ایوان هایی در اطراف داشته است. جای سمینارها در ایوان های مدارس بوده و بحثهای دو نفری در پیشخان ها انجام می شده ایوانچه های جلوی حجره ها نیز محل بحث بوده است . مباحثه های علمی ، گاهی به دعوا نیز می کشیده که در پایان بعد از حلاجی مسأله ، دوباره با هم روابط دوستانه داشته اند .
قسمتی نیز برای درس خارج که سطح تحصیل آنها بالاتر از طلبه های معمولی بوده در نظر گرفته می شده است ( طبقه همکف برای طلبه ها و کارهای آنها و طبقه اول برای طلبه های سطح خارج ). بنابراین ترکیب فضای مدارس به این صورت بوده است : به طور کلی یک حیاط درونگرا برای اینکه تمرکز حواس داشته باشند که حجره ها و ایوانها درون آن قرار می گرفته است. در ادامه به بررسی مختصر این عناصر می پردازیم :
حجره
حجره یا اتاق طلبه ها معمولاً دارای یک ایوانچه و یک پستو بوده که شکل های گوناگون داشته است . گاهی اوقات پستوها دو طبقه ( به اصطلاح کمرپوش ) بوده اند . قسمت پایین آن به صورت آشپزخانه و برای اثاثهای اضافی و طبقه بالای آن محل دنجی هم برای استراحت هم برای مطالعه و هم برای نور رفتن بوده است.
حجره ها معمولاً برای یک نفر وسه نفر بوده و هیچکدام از آنها رو به بیرون مدرسه ساخته نمی شده است . همانطور که گفته شد حجره های طبقه اول برای طلبه های درس خارج که ارتباط کمتری با طلبه های دیگر داشته اند بوده است . در بیشتر مدارس ایوانچه های جلوی حجره های طبقه اول به راهرو تبدیل شده در جلوی حجره ها راهرو و در پشت آنها نیز پستوها قرار گرفته اند .
در بیرون مدرسه فقط چند مغازه یا حجره جهت فروش کاغذ دوات ، صحافی و غیره بوده است و بقیه چیزها را از بازار تهیه می کردند.
تهیه غذا نیز معمولاً از بیرون و اجاقچه ای نیز در حجره داشته اند . در بیرون یا گوشه ای از مدرسه سرویس های بهداشتی مثل مستراح ، جوی آب و .... قرار داشته است لباسها را نیز در بیرون از مدرسه می شستند.
در مدارس خیلی خوب تاسیسات را بیرون می گذاشتند . مدرسه خان شش دستگاه سرویس داشته که در زیرزمینی در بیرون مدرسه قرار داشته است.
مدرس
فضای درس مدرسه است و در اغلب مدارس یکی می باشد . استاد در این محل درس می داده است . بعضی از مدارس مثل مدرسه خان ، پنج مدرسه داشته که یکی متعلق به ملاصدرا و چهار عدد دیگر برای دیگران بوده است . غیر از این ، هر مدرسه یک مسجد ، نمازخانه و یا کتابخانه ای داشته که در بعضی ها بجای کتابخانه ، در مدرس گنجه ای برای نگهداری کتاب در نظر گرفته می شده است .
قدیمی ترین مدرسه که تا بحال چند بار بازسازی شده است مدرسه فخریه سبزوار در شهر شیعه نشین سبزوار می باشد . اصل مدرسه از زمان فخر الدوله دیلمی است و با وجود اینکه بازسازی شده است ولی شکل کلی اولیه را دارد ، اتاقهای آن که در حال حاضر دراز هستند تناسب منطقی ندارند. ابعاد آن چیزی در حدود 1 متر در 5/2 متر است که نشان می دهد پستو یا ایوانچه یا هر دو را داشته است . در چهار گوشه آن ، مسجد ، مدرس ، کتابخانه و سرویس ها قرار گرفته اند . هشتی آن به دو راهرو را داشته که وارد محیط می شده است.
مدارس زیبای متعددی در ایران بجای مانده است . یکی از آنها ، مدرسه غیاثیه خر گرد است . زمان ساخت آن قبل از مدرسه خان بین سالهای 842 تا 847 هجری بوده است.
خرگرد بین خاف و جام است . این کار توسط قوام الدین شیرازی و بعد او پسرش غیاث الدین ساخته شده است . این مدرسه بنام غیاث الدین پیر احمدی خافی وزیر شاهرخ نامگذاری شده و در میان مدارس ایران در دقت و تنوع در کار و پلان و نیز تنوع در آمود کاملترین نمونه است .
در پلان برجستگیها و تورفتگیهای زیبایی دارد . بیرون زدگی ها را از نهاز و تورفتگیها را نخیر می گویند . حجره های آن دو طبقه هستند .
از لحاظ نوع کادربندیها و مقرنس یک اثر فوق العاده است . مقرنسهای آن بعضی بصورت پتکانه و بعضی به صورت چفت آویز ( آویخته به سقف ) می باشد. این بنا در مجموع یک موزه هنری است .
یک دیگر از مدراس زیبا و کامل ، مدرسه خان شیراز است . این مدرسه را امامقلی خان پسر الله وردیخان حاکم شیراز برای ملاصدرا دانشمند بزرگ شیعه می سازد .
یک از ویژگیها این مدرسه به کارگیری اعداد مقدس در ساخت عناصر مختلف آن است. تعداد حجره های آن 92 عدد است که به حروف جمل ، اسم مبارک حضرت محمد (ص) است . پنج مدرس ، یک مسجد و دوازده راهرو داشته است ( راهرو جایی است که آدم را هدایت می کند ).
دو اتاق آن و اتاقهای درس خارج مجموعاً چهارده می شود با جمع کردن تعدادی از عناصر عدد 110 اسم حضرت امیر (ع) بدست می آید . به اضافه آن چهار اتاق شامل اتاق گاه شناسی اتاق خادم ، اتاق چراغ دار و اتاق موذن مجموعاً عدد 114 بدست می آید که برابر با تعداد سوره های قرآن است .
در اینجا میبینیم که چطور در حین اینکه کار را انجام می دادند اعتقاد خود را نیز بیان می کرده اند .
معمار بنا استاد حسین شماع شیرازی است . حجره های مدرسه دارای یک ایوانچه و فضایی متناسب برای یک نفر همراه با یک پستو است که دارای انبار ، کتابخانه و کمرپوش یا نیم اشکوب نیز می باشد . اندازه حجره ها چیزی در حدود 62/3 × 30/3 بوده که به راحتی گرم می شده و تابستان هم بدلیل واقع شدن در وسط باغی بزرگ که الان از بین رفته خنک بوده است. این باغ پیرامون مدرسه بوده و کلاً جای دنجی برای مطالعه و استراحت بوده است . در طبقه بالا ، فضای باز پشت رواقها برای بحث افراد خارج بوده است . مدرس بزرگ ملاصدرا روی سر در مدرسه ساخته شده است.
تاسیسات مدرسه در خارج آن قرار داشتند( چهار عدد در جنوب و شمال و دو عدد در شرق آن در زیر زمین ).
پوشش طاقهای مدرسه نیز متنوع است . کاربندی کریاس آن از نوع اختری و خیلی خوابیده است . انواع کاربندیهای نیم کار و طاق کجاوه در پوششهای مختلف بخصوص در حجره ها مشاهده می شود . در این مدرسه در طول زمان دخل و تصرفاتی صورت گرفته است که امید است بتوان آن را بازنگاری نمود.
مدرسه چهار باغ اصفهان از دیگر مدارس بسیار زیبای ایران است .
در طول ضلع شمالی مدرسه چهار باغ کاروانسرای مادر شاه و بازارچه بلند در دو طبقه ساخته شده است . در وسط این بازار چهار سوقی با گنبدی بزرگ قرار دارد که بوسیله دری با مدرسه چهارباغ ارتباط پیدا می کند . در کنار این ورودی ردیفی از حجره ها قرار دارند که آخرین آن متعلق به شاه سلطان حسین بوده که با حجره های دیگر فرق زیادی ندارد . این مدرسه در دوره شاه سلطان حسین ساخته شده است .
سر درعقب نشسته و با شکوه ، پوشیده با کاشی معرق به خیابان چهار باغ راه دارد. جبهه های صحن مشتمل بر رواقهای دو طبقه باز و چهار ایوان است . مقصوره آن دارای گنبدی خوش ترکیب است که با نقوش اسلیمی در رنگهای مختلف مزین شده است.
پوشش گنبد آن از نوع گسسته نار است . منحنی خارجی با چغد شبدری تند ساخته شده و در داخل دو پوسته آن علاوه بر خشخاشی سیستمی از چوب به صورت پره دیده می شود.
مسجد و مدرسه سپهسالار تهران
مدرسه ؛ بخش سوم از کتاب معماری اسلامی ایران - استاد محمد کریم پیرنیا
آیا زندگی به نوبه ی خود یک پویایی محسوب نمی شود ؟
ساختمان های ما همیشه در حال جنبش و تغییرند . اندام ها و اشکالشان تغییر می کند تا همخوانی بهتری به افکار و تخیلات ما و همچنین طبیعت داشته باشد . بناهای ما در معرض نور خورشید و باد هستند ، بنابراین طبیعت به تنهایی تمام انرژی مورد نیاز را به ساختمان می دهد .
در این سبک از معماری با چرخش 360 درجه ای ، چشم اندازی باز و عمیق از جهان ، طبیعت ، آینده و زندگی دریافت می شود . این در واقع دیدگاه و رویکرد این سبک معماری است .
معماری دینامیک مدام به دنبال تغییر در شکل و کالبد خود است ، همزمان با اینکه هر طبقه به طور جداگانه می چرخد فرم کلی ساختمان به طور مداوم در حال تغییر و تحول است و نماهای متفاوت از زوایای متفاوت را به ارمغان می آورد .
بینش و دیدگاه جدید این سبک معماری بر اساس مجموعه نیروهای محرک پایه ریزی شده که در واقع معماری سنتی که تا کنون بر اساس ثقل و جاذبه استوار بود را به چالش می کشد .
ساختمان هایی که بر این اساس طراحی می شوند تبدیل به سمبلی برای فلسقه جدید خواهد شد که شکل شهرها و مفهوم زندگی ما را تغییر خواهند داد .
از به بعد ساختمان ها دارای بعد چهارم می شوند که همان زمان است ، پس دیگر فرم آن ها به اجسام صلب و سخت محدود نمی شوند و بناها دارای رویکرد و گرایشی نوین و انعطاف پذیر خواهند شد و در نتیجه شهرها سریع تر از آنچه تصور می شود تغییر خواهند کرد . با این معماری نو ظهور خانه هایی که ما در آن زندگی میکنیم و نحوه زندگی ما نیز شروع به تغییر اساسی می کند و ساختمان ها دیگر محصول افکار فسیل شده و قدیمی معماران نخواهد بود ، بلکه تبدیل به بناهایی می شوند که در حال دگرگونی هستند و دائما برای ما چشم اندازها و تجارب جدیدی همراه با زمان را به ارمغان می آورند در نتیجه قلم معماران نمی تواند محیطی را بر ما تحمیل کند ، هر ساختمان دارای نوعی آزادی ، اختیار و خواستگاه خاص خود می شود .
نحوه ساخت و خود کفایی در تولید برق دو فاکتور مهم در معماری دینامیک است .
1- نحوه ساخت :
این سبک معماری در چگونگی ساخت نیز دارای نو آوری است . در واقع اولین ساختمانی است که در کارخانه و بیرون سایت ساخته می شود ( به جز هسته ی مرکزی بتنی ساختمان ) و بعد به هسته الصاق می شود . این اجزا ( یونیت ها ) در کارخانه ساخته می شود و تمام لوله کشی ها ، سیم کشی ها ، سیستم تهویه و نازک کاری آن انجام می شود که خود مزیتی بزرگ محسوب می شود ، چون در این روش نازک کاری دارای کیفیت بالایی است و چون یونیت ها در سایت به هسته بتنی متصل می شود به تعداد کمتری کارگر ساختمانی در سایت نیاز است . در نتیجه تلفات جانی و صدمات کمتری را به همراه دارد .
تعداد کارگران مورد نیاز از 2000 کارگر به 90 کارگر کاهش می یابد ( برج طراحی شده در دبی ) همچنین در مخارج و زمان ساخت صرفه جویی می شود .
زمان ساخت از 30 ماه به 18 ماه کاهش می یابد ( برج طراحی شده در دبی ) به علاوه در این معماری که از طبقات ......... جدا از هم تشکیل شده است ( در مقایسه با ساختمان های دیگر ) مقاومت بیشتری در برابر لرزه های ناشی از زلزله دیده می شود ( 3/1 مقاومتر )
2- خود کفایی در تولید انرژی الکتریکی :
در این نوع از معماری توربین های بادی که به صورت افقی بین طبقات نصب می شود بهره می برند که علاوه بر تامیین برق کل ساختمان ، برق مورد نیاز چندین ساختمان در مقیاس خودش را نیز فراهم می کند .
یک برج 59 طبقه در دبی ، 48 توربین بادی دارد که ساختمان را تبدیل به یک منبع تولید انرژی سبز در شهر می کند و چون اگرفردا روزی است که ما می خواهیم به زندگی ادامه دهیم ، بستر بهتری را برای زندگی هر چه بهتر آبندگان فراهم کنیم .
ساختمان طراحی شده در دبی :
در این ساختمان 48 توربین بادی در بین طبقات نصب شده و همچنین در پشت بام از صفحات خورشیدی استفاده شده است که باد و نور خورشید را بدون هیچ گونه آلودگی به انرژی الکتریکی تبدیل می کند .
با توجه به میانگین سرعت سالانه باد در دبی که 16 کیلومتر در ساعت است ، برای تامین برق ساختمان 8 توربین نیاز است . 40 توربین دیگر نیز می تواند تامین کننده ی انرژی 5 ساختمان مشابه دیگر باشد .
توربین ها طوری در طبقات قرار دارند که تقریبا و عملا نا محسوس هستند . این توربین ها نه نیاز به پایه دارند و نه نیاز به فونداسیون بتنی ، به علاوه در فاصله کمی از مصرف کننده قرار دارند که باعث می شود افت فشار نداشته باشیم . طرح و شکل ساختمان و همچنین استفاده از فیبرهای مخصوص کربنی که در ساخت یونیت ها بکار رفته است مانع از انعکاس صدا می شود ، بنابراین پروسه تامین برق با توربین بادی آلودگی صوتی به همراه ندارد . همچنین تولید این مقدار انرژی بدون آنکه در مسائل زیبا شناختی و طراحی ساختمان تاثیر بگذارد به نوبه خود پیشرفت چشمگیری در بهره گیری از منابع انرژی می باشد .
این برج در 2 فاز اصلی اجرا خواهد شد . هسته ی بتنی در عرض 6 ماه تکمیل می شود ، سپس یونیت ها به هسته بتنی متصل می شوند ، تقریبا هر طبقه در یک هفته نصب می شود و 30% در زمان ساخت این برج در مقایسه با برج های دیگر صرفه جویی می شود . همچنین جنس یونیت ها از فولاد ، آلومینیوم و فیبرهای کربنی ساخته می شود .